Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1999. — 134 s. — ISBN:83-04-04452-8
Przeciwstawienie krain Północy i Południa jest jednym z głównych motywów historii Europy; fascynowało myślicieli Renesansu i Oświecenia. Henryk Samsonowicz ujmuje to zagadnienie wielostronnie. Pokazuje mianowicie, że w każdej epoce - od starożytności poczynając - współdziałanie więzi, a także kontrasty i konflikty regionów Europy miały odmienny charakter i znaczenie w zakresie gospodarki, władzy i kultury. Północ i Południe nie są ściśle określonymi regionami; oznaczają raczej odmienne style życia i organizacji społecznej, nie mniej ważne niż częściej dostrzegany podział na Wschód i Zachód Europy.