Ахматланы И., Кетенчиланы М. Къарачай-малкъар тилни синтаксисинден таблицала

8-9-чу классланы окъуучуларына пособие. — Нальчик: Эльбрус, 2003. — 72 б. — ISBN: 5768018786.Ахматов И.Х., Кетенчиев М.Б. Синтаксис карачаево-балкарского языка в таблицах.Синтаксис бла морфология бир бирлери бла къаты байламлы болгъанлары барыбызгъа да баямды. Аны алайлыгъын бу затладан билебиз: 1) морфологияда тилни кесеклерине, аланы формаларына къаралады; 2) синтаксисде ол формаланы айтымда бла сёз тутушда байланыулары, къуллукълары ачыкъланады. Сёзню къаллай формада келгени, магъанасы, къаллай грамматика категориялары болгъаны жаланда айтымда неда сёз тутуш да белгили болады. Алай бла, сёзле айтымда бир бирге тюрлю-тюрлю мадарланы болуш лукълары бла байланадыла. Ол мадарла бир ненчадыла: 1) сёзню баш формасы; 2) болуш жалгъаула; 3) болуш лукъчу сёзле (байламла, сонгурала, кесекчикле); 4) айтымда сёзлени орунлары; 5) интонация. Бу мадарланы хайырланмай, не кёп сёз билсенг да, оюмунгу кишиге ангылаталлыкъ тюйюлсе. Аны себепли синтаксисни окъутууну магъанасы уллуду. Синтаксис окъуучуланы оюмларын айнытыугъа, тиллерин бай, шатык этерге, муратларын биреуге тынч ангылатыргъа себеплик этеди. Бу затны тамамлауда дерследе таблицаланы хайырланыу энчи жерни алады. Таблицала кёрмюч поеобияланы бир тюрлюсюне саналадыла. Аланы болуш лукълары бла устаз окъуучулагъа тилни жорукъларын тынгылы даражада ангылаталлыкъды. Бу иш да ол зат эсге алынып жарашдырылгъанды.